Το δίλημμα "ψωμί ή όπλα" και το κόστος ευκαιρίας στην πράξη

Στο μάθημα Αρχές Οικονομικής Θεωρίας και στο 1ο κεφάλαιο συζητάμε με τους μαθητές μας για την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων και το κόστος ευκαιρίας. Συχνά για να βοηθήσουμε τους μαθητές μας να αντιληφθούν το κόστος ευκαιρίας και την θυσία στην ποσότητα παραγωγής ενός αγαθού για να αυξήσουμε την ποσότητα παραγωγής ενός άλλου αγαθού σχεδιάζουμε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων με δύο αγαθά, το ψωμί και τα όπλα.
Το παρακάτω άρθρο από τους New York Times (στα ελληνικά από το Money Review) μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αντιληφθούν την έννοια του κόστος ευκαιρίας και της θυσίας στην πράξη. Είναι σημαντικό οι μαθητές μας να αντιληφθούν στην πράξη τα οικονομικά!

Το άρθρο με τίτλο "Δαπάνες στην άμυνα ή αλλού; Οι βασανιστικές αποφάσεις της Ευρώπης" περιγράφει την αύξηση των αμυντικών δαπανών χωρών της Ευρώπης και την θυσία που προκύπτει σε άλλου είδους δαπάνες όπως στην υγεία και στην εκπαίδευση. 

"Στα περίπου 30 χρόνια από την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος, το τρισεκατομμύρια δολάρια που διοχετεύονταν στον στρατό και τα οπλικά συστήματα του Ψυχρού Πολέμου πέρασαν σταδιακά στην υγεία, τα σπίτια και τα σχολεία. Αυτή η εποχή -κατά την οποία η ασφάλεια έπεσε στη δεύτερη θέση των προτεραιοτήτων μετά το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη- τελείωσε αιφνιδιαστικά πέρυσι, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

«Το μέρισμα ειρήνης εξαντλήθηκε», δήλωσε πρόσφατα η Kristalina Georgieva, επικεφαλής του ΔΝΤ, αναφερόμενη στον τεράστιο όγκο χρημάτων που απελευθερώθηκε, όταν συρρικνώθηκαν οι αμυντικοί προϋπολογισμοί. «Οι αμυντικές δαπάνες πρέπει να αυξηθούν».
Η επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης μιας βίαιης και απρόβλεπτης Ρωσίας υποχρέωσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να πάρουν βασανιστικές αποφάσεις, οι οποίες επηρεάζουν σε τεράστιο βαθμό τις καθημερινές μας ζωές. Να δαπανήσουν περισσότερα σε οβιδοβόλα ή νοσοκομεία, τανκ ή δασκάλους, πυραύλους ή αυτοκινητόδρομους; Και πώς να τα αντλήσουν: αυξάνοντας φόρους ή με μεγαλύτερα δάνεια; Ή και τα δύο;
Οι νέες απαιτήσεις ασφαλείας, οι οποίες θα διαρκέσουν περισσότερο από τον πόλεμο, αναδύονται ενόσω αυξάνονται οι ανάγκες για τον πληθυσμό που γερνά και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μόνο ο στόχος της Ε.Ε. για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050 εκτιμάται ότι θα κοστίζει 175-250 δισ. δολάρια ετησίως για τα επόμενα 27 χρόνια.
«Οι πιέσεις από τις δαπάνες στην Ευρώπη θα είναι ισχυρότατες, χωρίς καν να συνυπολογίζεται η πράσινη μετάβαση», δήλωσε ο Kenneth Rogoff, καθηγητής οικονομικών στο Harvard. «Το ευρωπαϊκό δίχτυ κοινωνικής ασφαλείας είναι πολύ ευάλωτο σε αυτές τις μεγάλες ανάγκες».
Τι σήμαινε η μείωση των αμυντικών δαπανώνΜετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι κοινωνικές δαπάνες εκτινάχθηκαν. Η Δανία διπλασίασε τα χρήματα προς την υγεία μεταξύ 1994 και 2022, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ενώ η Βρετανία αύξησε τις δαπάνες κατά τουλάχιστον 90%. Την ίδια περίοδο, η Πολωνία υπερδιπλασίασε τις δαπάνες για πολιτισμικά και ψυχαγωγικά προγράμματα. Η Γερμανία αύξησε τις επενδύσεις στην οικονομία. Η Τσεχία τις δαπάνες για την εκπαίδευση.
Οι αμυντικές δαπάνες για τα μέλη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και για τον Καναδά υποχώρησαν στο χαμηλότερο επίπεδο το 2014. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το ίδιο έτος, οι δαπάνες άρχισαν να αυξάνονται, αλλά στις περισσότερες χώρες βρίσκονταν κάτω από τον στόχο του ΝΑΤΟ για το 2% του ΑΕΠ.
Πριν το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, οι αμυντικές δαπάνες των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ υπολογιζόταν ότι θα έφταναν σχεδόν το 1,8 τρισ. δολάρια μέχρι το 2026, καταγράφοντας αύξηση 14% στην πενταετία, σύμφωνα με την McKinsey. Τώρα, εκτιμάται πως θα αυξηθούν μεταξύ 53 και 65%. Αυτό σημαίνει ότι εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που υπό διαφορετικές συνθήκες θα αξιοποιούνταν για επισκευές γεφυρών, φροντίδα παιδιών ή προστασία προσφύγων κατά πάσα πιθανότητα θα διανεμηθούν αλλού.
Αλλαγή πορείαςΤο Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη στη Στοκχόλμη ανέφερε ότι οι ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες σημείωσαν πέρυσι τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων τριάντα ετών. Και αυτό είναι μόνο η αρχή.
Στις 3 Μαΐου, η Ε.Ε. ανακοίνωσε σχέδιο για αναβάθμιση της παραγωγής όπλων, παρέχοντας 500 εκατ. ευρώ στους παραγωγούς. Η Πολωνία δεσμεύτηκε να διοχετεύσει 4% του ΑΕΠ στην Άμυνα. Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας ζήτησε επιπλέον 11 δισ. δολάρια το 2025, δηλαδή αύξηση 20%. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron υποσχέθηκε να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά τουλάχιστον το ένα τρίτο μέχρι το 2030 και να «αλλάξει» τον στρατό της Γαλλίας.
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι περικοπές στους αμυντικούς προϋπολογισμούς ήταν τόσο μεγάλες που διακύβευαν τη στοιχειώδη ετοιμότητα. Και έρευνες δείχνουν στήριξη του πληθυσμού για αυξημένες αμυντικές δαπάνες.
Η μεταβολή αυτή είναι ενδεχομένως εντονότερη στη Γερμανία, όπου οι αμυντικές δαπάνες βούλιαξαν μετά την επανένωση το 1990. Επρόκειτο για ένα «ιστορικό σημείο καμπής», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholz, όταν ανακοίνωσε πέρυσι το ταμείο άμυνας 112 δισ. δολαρίων.
Ωστόσο, αυτό δεν περιελάμβανε δαπάνες για πυρομαχικά. Και όταν τα κονδύλια εξαντληθούν, η Γερμανία θα πρέπει να βρει επιπλέον 38 δισ. δολάρια, ώστε να φτάσει στο επίπεδο των εταίρων της στο ΝΑΤΟ.
Ο καθηγητής Rogoff του Harvard δήλωσε ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί σε βάθος πόσο μεγάλα θα είναι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Δήλωσε «οι κυβερνήσεις θα πρέπει να βρουν πώς θα ισορροπήσουν ξανά τα πράγματα».

Πηγή: www.moneyreview.gr/nytimes/111296/dapanes-stin-amyna-i-alloy-oi-vasanistikes-apofaseis-tis-eyropis/